Podstawowa obróbka zdjęć - retusz dla każdego

Retusz i wyostrzanie zdjęć są uznawane za inwazyjne techniki poprawy jakości zdjęcia, które zmieniają jego oryginalny wygląd. Techniki retuszu są stosowane do tworzenia np. fotomontaży - czyli modyfikacji obrazów, które prowadzą do kunsztownego ale oczywiście nieistniejącego artystycznego efektu.

Dzięki tej technice można sprawnie usunąć np. mało istotne obiekty ze zdjęcia, defekty cery a w przypadku dużego zaawansowania - tworzyć bardzo realistyczne kreacje artystyczne.

Zaawansowany retusz wymaga dużej wiedzy oraz wyczucia jakie posiadają głównie profesjonaliści. Jeżeli jednak zgłębiasz ten temat to poniższy artykuł na pewno Ci się przyda w poznawaniu tej tematyki.

Techniki retuszu można podzielić na:
- techniki obejmujące korektę całego zdjęcia - wyostrzanie, rozmywanie, usuwanie szumów, zmiana barw
- techniki obejmujące wybrany fragment zdjęcia - usuwanie obiektów z tła, usuwanie efektu czerwonych oczu czy odblasków od obiektywu

Techniki obejmujące retusz całego zdjęcia

* Usuwanie szumu i rozmywanie

Na fotografiach mogą występować różne niedoskonałości, które wynikają z zanieczyszczeń elementów optycznych aparatu, z wadliwego działania matrycy itd. Podczas skanowania starych zdjęć, mogą pojawiać się zarysowania i niepożądane ziarnistości. Większość programów do obróbki zdjęć powinna posiadać wśród swoich narzędzi filtry usuwające tego typu niedoskonałości. Filtry działają na zasadzie wykrywania zbyt często występujących na zdjęciu skontrastowanych ze sobą pikseli, nadając im wartości okolicznych pikseli. Poprzez ustawienia parametrów metodą prób i błędów, można efektywnie pozbyć się niedoskonałości na zdjęciu.

Istnieje wiele metod rozmywania zdjęcia, które zazwyczaj stosuje się po to, aby uzyskać miękki charakter zdjęcia. Poprzez zastosowanie rozmycia często usuwa się również niepożądany efekt szumu i kurzu na zdjęciu. Najprostsze rozmywanie jest procedurą odwrotną do wyostrzania i polega na selektywnym zmniejszaniu kontrastu między różniącym się, blisko położonymi pikselami. Tego rodzaju operacje nie dają zazwyczaj pożądanych efektów, ponieważ uzyskane rozmycia są raczej nieostrościami.

Istnieją natomiast dwa inne sposoby rozmywania zdjęć:
- rozmycie gaussowskie - polega na tym, że program wykrywa kontrastowe obszary zdjęcia i osłabia ich kontrast uśredniając wartości pikseli tworzących te obszary. Piksele stają się bardziej zbliżone do rozkładu gaussowskiego, co daje naturalne wrażenie miękkości.
- mediana - polega na tym, że uśrednia obszary, które były zbytnio skontrastowane selektywnie nadając pikselom wartości obliczonej jako mediana oryginalnej wielkości.

Ustalając niski próg mediany i duży promień analizy kontrastu stworzymy silny, ale jednocześnie naturalny efekt rozmycia. W tym trybie uzyskamy efekt wygładzonego zdjęcia, który sprawdza się zwłaszcza wtedy, gdy usuwamy regularnie rozmieszczone niedoskonałości takie jak szum matrycy czy ziarnistość papieru.

* Wyostrzanie zdjęcia

Wyostrzanie polega na rozpoznawaniu przez program pikseli, które różnią się od otaczających je pikseli i selektywnym zwiększeniu kontrastu między nimi. W prostych programach do obróbki graficznej istnieje najczęściej tylko jedna opcja "wyostrz" z suwakiem, którym regulujemy moc oddziaływania.

Zaawansowane programy do obróbki posiadają więcej opcji:
- promień - jaki promień pikseli będzie wzięty do analizy wzmocnienia
- próg - minimalne wartości między pikselami, które zostaną wzmocnione
- stopień wzmocnienia - o ile zostanie zwiększony kontrast między pikselami Im większy próg, tym więcej pikseli zostanie wzmocnionych. Im mniejszy promień tym silniej wzmocnione zostaną krawędzie, a słabiej rozmyte pozostałe obszary. Wyostrzenie z ustawionym małym promieniem i dużym progiem da efekt wyostrzenia krawędzi, a odwrotność sprawi, że zdjęcie będzie wyostrzone bardziej równomiernie. Jeśli przesadzimy z wyostrzeniem, wokół krawędzi mogą pojawiać się obwódki, a zabrudzenia i szumy będą jeszcze bardziej widoczne. Przy wyostrzaniu możemy spodziewać się również utraty subtelniejszych przejść tonalnych.

Niestety, jeśli zdjęcie od razu jest bardzo nieostre, pomimo zaawansowanych narzędzi nie uzyskamy wystarczających efektów, pogłębiając tylko jego wady. Jeśli nasze zdjęcie jest lekko nieostre, dzięki wyostrzaniu możemy zyskać ciekawe efekty. Posiadając zdjęcie bardzo nieostre możemy ratować go poprzez operację selektywnego rozmywania.

* Głęboka ingerencja w barwę - krzywa barw

Praca z krzywymi barw daje możliwość precyzyjnej ingerencji w kontrast, jasność i kolor zdjęcia. Możemy symulować dowolny filtr fotograficzny i uzyskać efekty hi-key (skrajny kontrast na ciemnej fotografii) lub low-key (minimalny kontrast na jasnym zdjęciu). Krzywa barw jest wykresem z osiami X i Y, na której znajdują się zakresy jasności od 0 do 255 pikseli. Oś X zawiera zakresy jasności oryginalnego pliku, a Y zakresy jasności po dokonaniu zmian.
Po włączeniu wykresu widzimy jedną linię nachyloną pod kątem 45 stopni, a klikając na nią możemy dowolnie zmieniać jej kształt, uzyskując różnorodne efekty.

- pociągając linię ku górze uzyskamy efekt rozjaśnienia najciemniejszych obszarów na zdjęciu, nie zmieniając pozostałych elementów
- pociągając linię ku dołowi przyciemnimy najjaśniejsze fragmenty zdjęcia, niwelując w ten sposób białe plamy wynikające z prześwietlenia
- jeśli będziemy manewrowali linią jednocześnie ku górze i dołowi dobierzemy precyzyjnie odpowiedni kontrast na zdjęciu, bez zmieniania jego zasadniczych części.

Podobnie jak z krzywą jasności możemy edytować kolory kanałami barw podstawowych, oddzielnie dla każdej barwy. Przykładowo jeśli zmniejszymy jasność pikseli na kanale niebieskim, usuniemy niebieską poświatę w najjaśniejszych obszarach obrazu.

* Nakładanie innych filtrów

Poza opcjami wyostrzania, rozmywania czy krzywych barw, wiele programów posiada różne filtry i funkcje zmieniające zdjęcia. Dzięki wielu z nich uzyskujemy artystyczne efekty na zdjęciach, które mogą wyglądać nawet jak narysowane ołówkiem czy namalowane pędzlem o różnych grubościach.

Omówimy jednak najbardziej przydatne filtry, dzięki którym dokonamy korekty nie zmieniając znacznie zdjęcia:
- filtry/efekty świetlne - dodają lub usuwają efekty świetlne widoczne na fotografii - przy ich użyciu możemy wstawić lub usunąć flarę obiektywu, dodać lub usunąć smugi świetlne lub ustawić ogólne oświetlenie, które może mieć odmienne kierunki i moc od oryginalnego oświetlenia na zdjęciu
- filtry kolorowe - dają zbliżone efekty jak filtry nakładane od razu na obiektyw i dzięki programom graficznym możemy uzyskać wszystkie efekty poza filtrem polaryzacyjnym. Dostępne są w opcjach filtry chłodne, ciepłe, gradienty czy filtry umożliwiające usunięcie światła UV zarejestrowanego przez aparat.
- filtry zniekształcające geometrię zdjęcia

Techniki obejmujące retusz fragmentu zdjęcia:

* Selekcja i modyfikowanie zdjęcia narzędziami ogólnymi

Aby modyfikować tylko fragment zdjęcia należy zaznaczyć obszar narzędziem zaznaczenia - możemy wybierać między prostokątnym, owalnym, a dowolnym kształtem zaznaczenia. Przydatnym narzędziem jest tzw. różdżka, która półautomatycznie znajduje krawędzie na zdjęciu i umieszcza obszar zaznaczenia na wykrytych krawędziach. Narzędzie to, jak i pozostałe narzędzia, można dopasować parametrami promieniowania i progu, dzięki czemu będzie wykrywało większe lub mniejsze obszary pikseli.

Jeśli dokonaliśmy już zaznaczenia, wszystkie wykonywane operacje będą tylko działały na zaznaczonym fragmencie, pozostawiając pozostałe obszary zdjęcia nienaruszone. Stosowanie filtrów ogólnych sprawi, że łatwo będzie można zauważyć sztuczne krawędzie wokół obszaru, który poddaliśmy zmianom. Ratunkiem w tej sytuacji jest wybranie fragmentu o nieregularnym kształcie, który odpowiada krawędziom istniejącym już na zdjęciu. Niektóre programy przeznaczone do obróbki graficznej posiadają opcję wtapiania modyfikowanych krawędzi, która polega na otoczeniu ich obwódką o gradiencie wartości tak, aby miał identyczny kolor co krawędź zaznaczonego obszaru z obu stron. Opcja wtapiania nie będzie potrzebna, jeśli będziemy precyzyjnie posługiwali się narzędziem różdżki. Przykład: narzędziem różdżki możemy przykładowo zaznaczyć obszar źrenicy oka, na którym widać efekt czerwonych oczu i pomalować ją na inny kolor.

* Klonowanie

Nieco bardziej zaawansowaną techniką retuszu jest klonowanie, które polega na kopiowaniu jednego fragmentu zdjęcia na inny. Przykładem klonowania może być zamalowywanie na zdjęciu krajobrazowym przypadkowych ptaków na niebie lub usuwanie wyprysków na młodzieńczej cerze.

Bardziej zaawansowane programy graficzne posiadają zestaw narzędzi do klonowania takich jak np. magiczna gumka, stempel itd., jeśli jednak ich nie ma, klonowanie należy wykonać w następujący sposób:
- zaznaczamy docelowy obszar klonowania o w miarę jednolitym kolorze zdjęcia
- kopiujemy go i wklejamy na nowo do zdjęcia
- przesuwamy wklejony fragment na obiekt, który zamierzamy usunąć

Jeśli używamy programu z opcją stempla wykonujemy czynności w następujący sposób:
- wybieramy parametry narzędzia np. promień działania, opcje wtapiania itd.
- klikamy w miejsce, które chcemy sklonować
- rysujemy w miejscu, które ma być zatuszowane wybranym wcześniej fragmentem obrazu.

* Rysowanie po zdjęciu

Tak zwane rysowanie na zdjęciu jest jedną z najprostszych technik retuszowania polegającą na użyciu różnych narzędzi typu pędzel, ołówek, kształty, kubeł z farbą do usuwania kropek lub innych elementów, które powstały przykładowo z powodu zabrudzenia matrycy aparatu.

Aby wykonać retusz należy:
- pobrać próbkę koloru kroplomierzem lub próbnikiem w okolicy retuszowanego obiektu
- wybrać narzędzie pędzla i dopasować jego wartości, aby odpowiadały wielkości przykładowej kropki
- kliknąć pędzlem na kropce

Jeśli usuwamy zanieczyszczenia na większym obszarze, będą nam potrzebne bardziej zaawansowane techniki.

* Praca na warstwach

Zaawansowane programy do obróbki graficznej posiadają opcję pracy na warstwach, które można porównać do nakładania na siebie kilku folii, które tworzą kolejne efekty na zdjęciu. Warstwa może być zupełnie przezroczysta, zawierać gradient, kolor lub inny obraz. Warstwy są użyteczne głównie przy głębszych modyfikacjach zdjęć, tworzeniu efektów artystycznych itd., czego nie będziemy szczegółowo omawiali ze względu na zakres trudności.

Podamy jednak jeden z przykładów użycia warstw do precyzyjnego retuszu zdjęcia: Mając zdjęcie twarzy, za którą w tle znajduje się wiele obiektów odciągających uwagę od głównego obiektu, możemy je zmodyfikować tak, aby tło przestało rozpraszać swoimi detalami.
- najpierw kopiujemy całe zdjęcie do nowej warstwy
- na niej stosujemy efekt silnego rozmycia np. poprzez użycie filtru gaussowskiego
- narzędziem gumka usuwamy efekt rozmycia z powierzchni twarzy i włosów, aby odsłonić w pełni ostrą warstwę znajdującą się pod spodem zdjęcia. Możemy zmieniać wartości gumki, aby uzyskać bardziej naturalny efekt.

Podobny efekt bez użycia warstw możemy uzyskać również kopiując fragment zdjęcia, rozmywając go i wklejając z powrotem skopiowaną wcześniej część (w pełni ostrą) - przy wykorzystaniu tej opcji jest jednak trudno uzyskać tak dobre efekty, są zauważalne różnice między ostrymi, a nieostrymi krawędziami nawet po zastosowaniu wtapiania.

Podsumowując

Retusz i obróbka zdjęć nie są aspektami przeznaczonymi wyłącznie dla profesjonalnego grafika. Jeśli chcielibyśmy spróbować wyretuszować nasze zdjęcia z wakacji, zdjęcia profilowe na portale społecznościowe itd. możemy pobrać jeden z programów graficznych i spróbować swoich sił.

Warto pamiętać o skopiowaniu obrabianych zdjęć do innego folderu, aby nie zdarzyło się, że stracimy oryginalną wersję przez nieuwagę. Jeśli nasze zdjęcia posiadają szumy, możemy je w prosty sposób usunąć.

Na całym zdjęciu możemy również stosować rozmycia i wyostrzenia, jednak decydując się na nie należy przemyśleć to, czy uzyskamy pożądany efekt.

Na zdjęciu możemy również zmieniać barwy za pomocą wielu narzędzi - jednym z nich jest krzywa barw. Może zdarzyć się tak, że nie jest nam potrzebny retusz i obróbka całej powierzchni zdjęcia - w takiej sytuacji dobrym pomysłem jest zastosowanie technik do fragmentarycznej obróbki zdjęć, takich jak modyfikowanie zdjęcia narzędziami ogólnymi, klonowanie czy nawet praca na warstwach.

Nie są to najprostsze techniki, jednak są to z całą pewnością podstawy, dzięki którym będziemy mogli nauczyć się podstawowych zasad działania obróbki graficznej.

Jeśli pragniecie dowiedzieć się więcej na temat obróbki zdjęć, warto poszukać w Internecie tutoriali w różnej formie - dobrym pomysłem jest video, ponieważ możemy na własne oczy zobaczyć, jak działają przykładowe techniki.