O czym mówi zasada słonecznej szesnastki?

Początkujący fotograf nie ma łatwego życia… nie dość, że sen z powiek spędza mu zakup sprzętu, to jeszcze dochodzą do tego różne zasady, porady, wskazówki mówiące o tym, jak robić dobre zdjęcia! Pisaliśmy już o perspektywie żabiej, perspektywie ptasiej czyli zagadnieniach związanych z kompozycją kadru. Jeśli zajmujesz się fotografią już jakiś czas, to z pewnością wiesz co to są mocne punkty w fotografii, znasz zasadę stosowania naturalnych ramek, czy zasadę wodzenia wzrokiem za liniami... Jeśli masz dość zasad, to pisaliśmy kiedyś o tym dlaczego czasami warto łamać fotograficzne zasady. Jednak zanim zaczniesz je łamać, to należałoby je poznać! Dzisiaj opowiemy o czym mówi zasada słonecznej szesnastki. Jeśli o czymś takim nie słyszałeś, to zapraszamy do lektury, a jeśli znasz tę zasadę, to zachęcamy, aby zapoznać się z innymi wskazówkami na temat fotografowania czy przechowywania zdjęć, które znajdują się na naszym blogu.

Zacznijmy od… EKSPOZYCJI

• Zanim przejdziemy do konkretów (czyli o tym, o czym mówi zasada słonecznej szesnastki wypadałoby wyjaśnić, czym jest ekspozycja i dlaczego jest taka ważna? Ekspozycja to właściwe połączenie trzech ważnych składowych gwarantów dobrego zdjęcia: czasu naświetlania, wartości przesłony i czułości materiału światłoczułego bądź czułości matrycy (przetwornika cyfrowego), jeśli fotografujemy aparatem cyfrowym. 
• Czas naświetlania (s) – czyli jak długo światło wpada przez obiektyw na materiał świałoczuły (bądź matrycę). 
• Przesłona (f) – czyli otwór w obiektywie, który możemy pomniejszać lub powiększać, aby zwiększyć lub zmniejszyć ilość wpadającego na matrycę światła. 
• Czułość (ISO) – czyli wartość ISO jaką ustawiamy w aparacie. 

Ekspozycja znacząco wpływa na jakość wykonanego zdjęcia! Dobry fotograf, operując tymi trzema elementami, wykona zdjęcie portretowe, nocne, krajobrazowe, sportowe – ZAWSZE – prawidłowo naświetlone. Oczywiście nowoczesne aparaty są zaprogramowane, aby ustawiać te trzy parametry jak najkorzystniej dla fotografowanego obiektu i dzieje się to automatycznie, jednak bez wiedzy na temat ekspozycji, bez prób i błędów podczas wykonywania zdjęć chyba nigdy nie zrozumiemy istoty fotografii! Z manualnych ustawień korzystają profesjonaliści! Podsumujmy – ekspozycja to ilość światła wpadającego na matrycę w określonym czasie. 

źródło: Pixabay

Przejdźmy do... TRÓJKĄTA EKSPOZYCJI

Jeśli wiemy już, co to jest ekspozycja i co się na nią składa, to powinniśmy także dowiedzieć się czegoś na temat tak zwanego trójkąta ekspozycji. Ekspozycja wykonanego przez nas zdjęcia zależy od naszej wyobraźni, co i jak chcemy pokazać na zdjęciu! Aby uzyskać wymarzony efekt należy dobrać parametry: ISO, głębię ostrości i czas naświetlania. Modyfikujemy te trzy parametry w celu uzyskania dobrze oświetlonego kadru o takim wyglądzie, jaki sobie wymyśliliśmy (na przykład zatrzymanie czegoś w kadrze bądź rozmycie)! Fachowcy wskazują, że trójkąt ekspozycji jest kluczowym parametrem wpływającym na zdjęcie. Wiedząc, jak operować poszczególnymi elementami, uzyskujemy określone efekty. Jeśli chcesz nazywać siebie fotografem, to pamiętaj – dobre zdjęcia nie wychodzą przypadkowo!

Omówmy… czym jest ŚWIATŁOMIERZ

Czym jest i jak działa światłomierz? Światłomierz we współczesnych aparatach jest najczęściej już wbudowany w nasz sprzęt. Inaczej w aparatach tradycyjnych – raczej stosuje się światłomierze zewnętrzne. Urządzenie to służy do pomiaru padającego lub odbitego światła i pozwala na prawidłowe ustawienie wszystkich parametrów ekspozycji. 

źródło: Pixabay

I poznajmy w końcu… ZASADĘ SŁONECZNEJ SZESNASTKI!

Aparaty cyfrowe dostępne na rynku (lustrzanki cyfrowe, bezlusterkowce i cyfrowe aparaty kompaktowe) mają światłomierze wbudowane, ale kiedy wykonujemy zdjęcia aparatem tradycyjnym, wówczas warto stosować zasadę słonecznej szesnastki.

Zasada ta, nazywana jest także regułą słońce 16 lub regułą słońce f/16. Do czego służy ta zasada? Jak ma nam pomóc zrobić dobre zdjęcie? Słoneczna szesnastka to zasada, dzięki której nie używając światłomierza w aparacie, można poprawnie określić czas (s) i przysłonę (f) dla zadanej czułości (ISO) materiału światłoczułego/matrycy. Zasada ta wspomaga fotografującego, kiedy wykonuje on swoje zdjęcia w plenerze. Metoda ta pozwala oszacować prawidłową ekspozycję w różnych warunkach oświetleniowych bez używania światłomierza! Warto zapamiętać regułę w postaci takiego oto zdania: W słoneczny dzień ustaw przysłonę na wartość f/16 , a czas naświetlania na wartość równą odwrotności używanej czułości ISO.

źródło: Pixabay

Po pierwsze:

Słoneczna szesnastka w praktyce:

• jeśli w jasny, słoneczny dzień matryca światłoczuła ustawiona jest na 100 ISO (lub taki mamy film w kasetce aparatu analogowego) i ustawimy przesłonę na f/16, to czas naświetlania powinniśmy ustawić na 1/100 sekundy lub na zbliżoną wartość, na przykład 1/125 sekundy.
• jeśli w jasny, słoneczny dzień w kasetce aparatu analogowego masz kliszę o czułości 200 ISO (bądź matryce ustawiłeś na taką wartość), to przy przysłonie f/16 czas powinieneś nastawić na 1/200 sekundy (lub najbliższa wartość, a więc 1/250 sekundy)
• jeśli w piękny, słoneczny dzień czułość w Twoim aparacie została ustawiona na 400 lub masz kliszę o czułości 400 ISO, to przy przesłonie f/16 powinieneś pstrykać zdjęcia z czasem naświetlania 1/400 bądź 1/500 sekundy! 

Warto wiedzieć, że parametry przesłony można zmieniać, jednak wówczas szybciej będziemy pracowali, mając przy sobie tabelę ekspozycji pokazującej nam jak ustawiać czas naświetlania w stosunku do określonej przysłony i czułości. Tabela jest pomocna w przypadku, kiedy wykonujemy zdjęcia w dzień inny niż piękny, jasny i słoneczny! A warunki oświetleniowe są różne, a nawet często się zmieniają! 

źródło:Pixabay

Po drugie:

Niektórzy zamiast tabeli ekspozycyjnej zapamiętali w ramach znajomości zasady słonecznej szesnastki taką prawidłowość, że:

• jeśli przysłona f/16 ze względu na warunki oświetleniowe Cię nie satysfakcjonuje, to możesz zmienić parametry przysłony o jedną wartość w szeregu przesłon w dół (w lewo), ale wtedy musisz  dopasować czas o jedną wartość w górę (w prawo).
  Na przykład przesłona: 1-1.4, 2-2.8, 4-5.6, 8-11, 16-22, 32-44 a czasy 1- ½ - ¼ - ⅛ -1/15 -1/30- 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500- 1/1000 - 1/2000- 1/4000 - 1/8000
• jeśli przyjąć konkretną sytuację,w której wykonujemy zdjęcie, to można zapamiętać także następujące ustawienia przysłony: f/22 – śnieg lub bardzo jasny piasek na plaży, f/16 – słoneczny dzień, f/11 – słońce przebija się przez chmury, f/8 – pochmurny dzień, f/5.6 – ciemny dzień, bardzo pochmurny, f/4 – wschód lub zachód słońca. Tutaj należy pamiętać także o efekcie, który chcemy uzyskać na zdjęciu. W zależności od chęci zamrożenia ruchu lub poruszenia obiektu należy zmieniać odpowiednio ustawienia czasu.

źródło: Pixabay

Zasada słonecznej szesnastki pozwala nam oszacować ustawienia naświetlania i przesłony dla konkretnej czułości matrycy bądź kliszy. Ta metoda wspiera nas w prawidłowym doborze parametrów ekspozycji podczas pracy z aparatem manualnym, ale jest też pomocna podczas pstrykania z wykorzystaniem aparatu, który ma światłomierz wbudowany! Dlaczego? Bo bywają takie chwile, że wbudowany światłomierz przekłamuje, nie dając sobie rady z bardzo jasnymi i bardzo ciemnymi obiektami! Przykładem takiej niecodziennej sytuacji jest bardzo słoneczny dzień w zimie, kiedy wokół nas jest dużo śniegu, albo kiedy chcesz zrobić zdjęcie osobie ubranej na czarno stojącej na ciemnym tle.

Nie ulega wątpliwości, że aby stać się porządnym fotografem, należy znać obowiązujące zasady. Trzeba je znać, żeby móc je świadomie łamać. Wykonane przez Ciebie dobre zdjęcia będą z pewnością nie tylko cieszyć Twoje oko, ale na pewno pochwalisz się nimi znajomymi lub rodzinie. A może nawet staną się fotograficznym upominkiem, które będą umilać dzień Twojej rodzinie, czy bliższym bądź dalszym znajomym? Zachęcamy do poznawania tajników fotografii poprzez zamieszczane na naszym blogu porady!